Kultivari dvorodnog (jednogodišnjeg, jesenjeg) tipa maline

‘POLKA’

‘Polka’ je jedan od najboljih kultivara maline introdukovan posljednjih godina. Ista je pobudila značajan interes među stručnjacima širom Evrope sa dugim popisom svojih zavidnih osobina. Kultivar ‘Polka’ je postigao ono što oplemenjivači jednogodišnje maline teže godinama u stvaranju novih sorti, a to je prinos identičan onom kod dvogodišnjih kultivara ove vrste. ‘Polka’ je dvorodna sorta maline nastala kao slobodno oprašena selekcija od P 89141 koji ima ‘Autumn Bliss’ u svom porijeklu u Berzezna, poljska eksperimentalna stanica Istraživačkog Instituta za pomologiju i florikulturu u Skjerneviče (Skierniewice), Poljska. Dakle, nastala je u istom istraživačkom centru kao i kultivar ‘Polana’. Njen autor je jedan od najpoznatijih oplemenjivača današnjice dr Jan Danek. Testirana kao P 93563, introdukovana 2001., a registar upisana 24.01.2003. godine.

Sezona plodonošenja ove sorte na jednogodišnjim izdancima počinje krajem jula ili početkom avgusta, dok se vrhunac berbe ostvari sredinom avgusta, naravno u zavisnosti od klimata i nadmorske visine. Ima izvanredno dugu sezonu berbe, koja obično traje tri mjeseca, odnosno do sredine novembra u zavisnosti od pojave jakih mrazeva. Dakle, kultivar ‘Polka’ pripada grupi jednogodišnje maline rane sezone sazrijevanja plodova, i uglavnom se proizvodi samo za jednu berbu, kraj ljeta – jesen.

‘AUTUMN BLISS’

Originalna biljka novog kultivara odabrana je iz familije sijanaca koji su bili rezultat ukrštanja provedenog 1973. u oglednoj stanici ‘East Malling’ (sada Institut za istraživanje u hortikulturi) Kent Društva za promoviranje eksperimenata u hrotikulturi, East Malling, Maidstone, Kent, Engleska. Svaki roditelj ovog novog kultivara predstavljao je kompleksni hibrid proizveden u navedenoj oglednoj stanici. Majka novog kultivara u svom porijeklu ima vrste Rubus arcticus (arktička malina) i R. Occidentalis (crna malina), te varijetete maline ‘Lloyd George’, ‘Norfolk Giant’, ‘Pynes Royal’, ‘Malling Landmark’, ‘Malling Promise’ i ‘Burnetholm’, dok otac vodi porijeklo od selekcije američke crvene maline R. idaeus strigosus.

Autumn Bliss je dvorodni kultivar maline. Kada se on uzgaja samo za jednu berbu, izdanci koji su plodonosili orežu se do nivoa zemlje nakon plodonošenja. Novi jednogodišnji izdanci koji se pojave u proljeće ulaze u produkciju plodova iste godine. Prosječno 35-60% nodusa na jednogodišnjim izdancima proizvodi plodove u jednoj godini. Nakon plodonošenja jednogodišnji izdanci odumiru u zoni od vrha do najnižeg nodusa koji je plodonosio, tako da donji dio prezimljava. Ako se taj dio izdanka ostavi on će plodonositi tokom naredne kalendarske godine (može da donese još jedan rod u drugoj godini).

Kultivari jednorodnog (dvogodišnjeg, ljetnog) tipa maline

‘WILLAMETTE’

Vilamet predstavlja najzastupljeniju sortu maline na području BiH. Njegovi plodovi sazrijevaju srednje rano – polovina juna u većini dijelova naše zemlje, nešto ranije u južnim, i kasnije u planinskim predjelima. Period sazrijevanja plodova traje dosta dugo, prosječno oko 30 dana, a u sušnim ljetima i duže, tako da se berba proteže do kraja jula, a u planinskim krajevima i do sredine avgusta. Plodovi vilameta su srednje krupni, prosječne mase oko 4 g, zaobljeno kupasti, tamno crvene boje, slatko nakiseli, aromatični i okusni. Pojedinačne koštunice u plodu jednovremeno sazrijevaju. Prezreli plodovi dobijaju tamno crvenu boju, gube na vrijednosti ako se smrzavaju, ali su zato pogodni za proizvodnju soka. Plodovi optimalne zrelosti su pogodni za smrzavanje i druge vidove prerade, i obično se beru svaki drugi dan. Nadzemni sistem čini veći broj uspravnih zdanaka, koji su u fazi zrelosti crvenkasti sa trnovima iste boje. Snaga rasta je veoma izražena, pa jednogodišnji izdanci mogu biti dugi i preko 3 m.

Plodonosni mladari su srednje dugi, savitljivi i ne lome se pod teretom roda, a isti su raspoređeni čitavom dužinom izdanka. Samooplodna je i jednorodno sorta. U sušnim godinama ponekad se dešava dvorodnost (remontantnost), odnosno plodonošenje na jednogodišnjim izdancima (plodovi sazrijevaju u oktobru i novembru). Ova pojava doprinosi iscrpljivanju izdanaka i povećanoj osjetljivosti na niske temperature tokom zime.

Tolerantna je prema ekonomski najštetnijim virusima, ali je osjetljiva na sušenje izdanaka, trulež korijena i uvenuće izdanaka. Relativno dobro podnosi sušu.

Izuzetno je rodna sorta. U povoljnim agroekološkim uslovima, uz intenzivnu njegu, daje prinos i preko 20 t/ha.

‘MEEKER’

Miker je američka sorta nastala ukrštanjem Vilameta i Katberta. Značajno je zastupljena u proizvodnim zasadima SAD, Kanade, Čilea, a ubrzano se širi i u zemljama Zapadne Evrope. Zbog izuzetno kvalitetnog ploda raste potražnja za plodovima ove sorte na svjetskom tržištu. Prednosti Mikera u odnosu na Vilamet su: krupniji i čvršći plodovi (oko 4,55 g u prosjeku), veća rodnost, bolja aroma, ljepši oblik, manja osjetljivost na didimelu, antraknozu, hrđu i trulež korijena (fotoftoru). Na svjetskom tržištu plod mikera ima veću cijenu u odnosu na Vilamet. Nedostaci u odnosu na Vilamet su: veća osjetljivost na viruse, ima duži zimski odmor zbog čega kasnije polazi s proljeća u vegetaciju, a takođe kasnije završava te je osjetljiv i na jake zimske mrazeve, ima duge rodne grančice zbog čega su potrebni dodatni nasloni, zahtjeva više vode i manje je otporan na sušu. Samooplodna je i veoma rodna sorta. Izdanci su vrlo bujni i dugi, ali ih formira manje u odnosu na Vilamet. Isti se u toku vegetacije prorjeđuju 1-2 puta. Ne lome se pod teretom roda. Po jednom dužnom metru ostavlja se samo 4-5 izdanaka, i orezuju se na nešto većoj visini. Plodovi sazrijevaju srednje kasno – početkom treće dekade juna, u prosjeku osam dana poslije Vilameta. Plod je srednje krupan, svijetlo crvene boje, čvrst, aromatičan, slatko do nakiselog okusa. Dobro podnosi transport, pogodan je za smrzavanje, druge vidove prerade i potrošnju u svježem stanju. Prilikom odmrzavanja veoma se malo mijenja.

‘TULAMEEN’

Tulamen ili Tjulamin stvoren je 1980. godine u Vankuveru i predstavlja noviju kanadsku sortu. Srednje je rana sorta maline i ima dug period sazrijevanja. Plodovi su izuzetno krupni (za oko 2 g teži u odnosu na Vilamet), izduženo-konusnog oblika, svijetlo crvene boje, te veoma privlačnih organoleštičkih svojstava (aromatični i slatko nakiselog okusa). Plodovi su veoma pristupačni-izraženi na biljci, što olakšava berbu. Dobro se čuvaju i ostaju svježi nekoliko dana poslije berbe. Plodovi ove sorte pokazuju odličnu otpornost na oštećenja prilikom transporta, te su prvenstveno nemijenjeni za potrošnju u svježem stanju, ali i za različite vidove prerade. Kada je u pitanju zamrzavanje (IQF) ista se baš i nije dobro pokazala.

Ima izrazito bujne izdanke, zelene boje, sa nepravilno raspoređenim purpurnim pjegama u baznom dijelu istih. Na početku ne obrazuje puno izdanaka, ali kako se razvija njihov broj postaje sve veći. Dvogodišnji izdanci su jaki, prilično uspravni, sivo žuti, sa uzdužnim pucanjem kore u baznom dijelu. Trnovi su takođe skoncentrisani u prizemnom dijelu. Plodonosni mladari su relativno dugi, i uspravniji u odnosu na Miker, te lagano pucaju pod teretom roda. Plodovi su na istim dobro raspoređeni i imaju relativno dugu peteljku. Relativno je osetljivija na niske zimske temperature, sivu plijesan (zbog dužeg perioda cvjetanja i sazrijevanja plodova) i trulež korijena. U razvijenim zemljama EU i SAD-a najviše se gaji u zatvorenom prostoru, gdje se tehnologija upotpunosti razlikuje od one na otvorenom.

‘GLEN AMPLE’

Ova sorta maline stvorena je u okviru oplemenjivačkog programa iz 1978. godine u SCRI (Scottish Crop Research Institute) koji se nalazi u Invergowrie, Dundee, Scotland, Velika Britanija. Roditelji ovog kultivara maline u sebi sadrže genetski materijal sorti ‘Glen Prosen’ i ‘Meeker’. Sestra ovom kultivaru maline je sorta ‘Glen Rosa’ dobijena iz istog ukrštanja. Originalna sorta ‘Glen Ample’ je selekcionisana 1981. godine sa izraženim sljedećim karakteristikama: veoma uspravni beztrni izdanci velike snage rasta, privlačni krupni plodovi dobrog okusa i iznimno veliki prinosi na dugim plodonosnim mladarima, rezistentna na veliku malininu uš (Amphorophora idaei) koja je vektor virusa.

Podaci dobijeni prilikom upoređivanja kultivara ‘Glen Ample’ sa ostalim sortama pokazali su plodovi istog u prosjeku teže 4 g, mada ponekad dostižu i do 6 g. Plodovi ovog kultivara su pogodni za svježu upotrebu, ali su takođe pogodni i za preradu. Biljku ovog kultivara karakteriše veoma uspravan nadzemni sistem. Odrasli izdanci su obično 165-195 cm visine. Izdanci ovog kultivara su bestrni.